Vatoz Balığı, Vatoz balıklarının yaşam alanı oluşturdukları yer Amazon Nehri yakınları olmaktadır. Ülkemizde vatoz balığı cüce vatoz olarak bilinmektedir. Bu balığın boyutlarının küçük olması ve kolay üremesi sebebiyle çoğu akvaristin ve süs balığı yetiştiricilerin vazgeçilmez olan balıklardan olmayı başarmıştır. Bu balıkların ucuz olmaları ve görünüm itibariyle estetik olmaları da büyük etkenlerden olmuştur. Vatoz balığı çok iyi bir yosun tüketicidir. Geniş pH aralığında yaşadıkları için çoğu akvaryumda beslenme alanı bulabilir. Vatoz balıklarının davranış durumu barışçıl olduğu için diğer balıklarla oldukça iyi geçinme sağlar ve diğer balıklarla aynı akvaryumda barınmasında herhangi bir sorun oluşturmaz. Vatoz balıklarına minimum 100 litre kadar olan akvaryumlarda bakılması gerekir. Çoğu ciklet balığı türleriyle aynı akvaryumda beslenme alanı bulur. Karma olarak oluşturulan akvaryumlarda boyutunun çok küçük olmamasına dikkat edilmedir. Cüce vatozlar genellikle geceleri daha hareketli olmaktadır. Gündüz vakitlerinde ise genellikle mağaralarda ya da bitki diplerinde kendini korumaya alır.

Vatoz balığı beslenmesi genel olarak protein ağırlıklı ve bitkisel olarak beslenen balık türlerinden olmaktadır. Tabi en fazla bitkisel ağırlıklı bir şekilde beslenirler. Bitkisel beslenmeleri cüce vatozlar için olumlu bir etki oluşturur. Bu balıkların bitkisel ağırlıklı olarak beslenmeleri üremelerinde ve gelişmelerinde önemli rol oynamaktadır. Vatoz balıkları fazla olarak protein ağırlıklı bir şekilde beslenmelerinde sindirim sistemlerinde sorunlar meydana gelir. Bu balıklara bazen haşlanmış ıspanak, havuç ve salatalık vatoz balıklarının büyük keyifle ve iştahla yiyeceği yiyeceklerdendir. Vatoz balığı bu besinlerle beslendikten sonra akvaryumun suyu değiştirilmelidir. Dipte kalan salatalık ve ıspanak parçaları daha sonra vatoz balıkları için sorun oluşturur. Vatoz balıklarına yem verilmesi ve verilen yemlerin akvaryumun dibine ulaşması gerekmektedir. Aksi taktirde vatozlar kolaylıkla akvaryumun üst kısmına çıkarak beslenseler bile ürkek bir şekilde beslenme gerçekleştirirler.

Vatoz balığı cinsiyet ayrımı oldukça basit olmaktadır. Bu balıkların cinsiyetini belirlemenin en kolay yolu erkek vatozların dişi vatoz balıklarına göre kafa yapısında boynuzları yani bıyıklarının bulunmasıdır. Dişi vatoz balıklarında bu boynuzlar yoktur, olsa bile çok kısa belirmektedir. Bu balıkların cinsiyet ayrımında diğer bir yöntemse vücut yapılarının çok az da olsa farklı belirmesidir. Erkek vatozların dişi vatoz balıklarına göre vücutları daha ince ve uzun yapıdadır. Dişilerin vücut yapılarıysa daha kısa ve şişkin olmaktadır. Vatoz balığı cinsiyet tayininde son yöntemse pek gerek kalmayan ve tercih edilmeyen yöntemdir ama yine de bu yöntemle cinsiyetleri belirlenebilir. Uygulanan bu yöntem erkek vatoz balıklarının gözleri, dişilerinkine göre birbirinden daha uzaktır bu oluşumla da cinsiyet tayini yapılabilir.

Vatoz balığı üretimi basit olan süs balıkları arasındadır. Vatoz balığı erkekleri çok eşli bir yapıya sahiptir. Aynı akvaryumda birden fazla dişiyle çiftleşip yumurta oluşturabilirler. Bu balıklar akvaryumda koloni olarak beslenmesi ve üreyebilmesi için bu yöntemi uygulamak daha verimli olacaktır. Bu oluşum hem dişi vatozun sağlığı açısından hem de erkek vatozun sağlığı açısından devamlılık arz eder.

Vatoz balığının en büyük özelliği, yumurtaları erkek balığın korumaya almasıdır. Vatoz balıklarının üremesi için en önemli gereçler kırık testi ve Hindistan cevizi kabuğunun akvaryumda bulunmasıdır. Öncelikle testi ve Hindistan cevizi kabuğu içine yuva yaparlar ve daha sonra dişi yumurtlama gerçekleştirir. Erkek balık kızana gelme zamanına kadar yanına yaklaştırmadığı dişi vatoz balığını yumurtlamaya birkaç gün kala testi ya da Hindistan cevizi kabuğunun içerisine girmesine müsaade eder. Birkaç gün süren bu kur yapma sonucunda dişi vatoz balığı erkek vatoz balığın belirlediği yuvaya yumurtalarını döker. Yumurtalar büyük ve sarı renklidir. Dişi balık yumurtaları bıraktıktan sonra bir daha yuvaya gelmez ve yavrulara bakmaz. Dişi vatoz balığı yumurtladıktan sonra bütün sorumluluk erkek vatoz balığına kalır. Erkek vatoz yuvanın girişinde durarak hem yumurtaları korur hem de yüzgeçleriyle yumurtaları havalandırma sağlar. Erkek yumurtaların çıkma süresince yuvayı terk etmez. Yavruların yumurtadan çıkması 4-6 günü bulmaktadır. Çıkan yavrular sarı renkte olur ve karınlarında yumurta kesesi taşımaktadır. Karında oluşan kese yok olmadan yem desteği oluşturmaya gerek duyulmaz. Yumurtadan ayrılan vatoz balıkları 1 hafta sonrasında kendi renklerini oluşturur. Yavrular çıktıktan sonra erkek vatoz yavrulara bakmaya devam edecektir. Akvaryum içerisinde yavrulara tehdit eden başka türden balıklar varsa vatoz yavruları farklı bir akvaryuma koyulmalıdır. Bu süreç içerisinde erkek vatoz balığı yavrulardan ayrılabilir.